Edukacja antydyskryminacyjna. Projekt społeczny dla szkół

Opublikowany w 2014 roku raport NIK o zapobieganiu patologiom w polskich szkołach jest druzgocący:
1. Ofiarami przemocy słownej jest 74% uczniów, agresji fizycznej 58%.
2. Przestępstw w gimnazjach i podstawówkach przybywa, a sprawcy są coraz młodsi i coraz bardziej brutalni.
3. Nowością jest to, że poziom agresji jest zdecydowanie większy w szkołach podstawowych niż w gimnazjach. Badania dowodzą, że najczęściej agresji doświadczają uczniowie trzech ostatnich klas podstawówek.
4. Nasilają się tradycyjne formy przemocy słownej i fizycznej, a dodatkowo błyskawicznie rozwijają się nowe – w cyberprzestrzeni. Szkoły od lat nie radzą sobie z problemem: nie diagnozują sytuacji, a nauczyciele nie zawsze potrafią rozpoznawać zagrożenia.

Raport pozwolił mi zdefiniować problem, ponieważ od dłuższego czasu eksplorowałam temat inności i nietolerancji. Zastanawiałam się, jak sprawić, żeby dyskryminacja i mowa nienawiści zniknęły ze szkół, i zrozumiałam, że główną trudnością w mówieniu o tych zjawiskach jest ich pozorna niewidoczność. Znieczuliliśmy się na hejt, a w języku potocznym zaczęły pojawiać się słowa, których jeszcze do niedawna wstydziliśmy się wypowiadać publicznie. W konsekwencji przestaliśmy reagować i nie zauważyliśmy, kiedy taki rodzaj komunikacji przejęli najmłodsi. Tymczasem granica pomiędzy przemocą słowną a fizyczną jest bardzo nikła, i niekiedy obrazić kogoś to tak, jakby go uderzyć.

Mój projekt dyplomowy miał za zadanie pokazać skalę przemocy słownej i dyskryminacji wśród dzieci. Zdecydowałam się przeprowadzić go lokalnie – w formie przestrzennej ankiety ustawionej na terenie jednej ze szkół. Ankietę wypełniło łącznie 218 uczniów w wieku od 9 do 12 lat. Miała ona pokazać powszechność przemocy słownej i sprawić, by osoby pracujące w szkole zaczęły dostrzegać wagę problemu i reagować na niego. Zależało mi na tym, by poprzez odpowiednio zadane pytania oraz konkretne narzędzia, za pomocą których dzieci wypełniały quiz, sprowokować je do tego, by chciały szczerze (i anonimowo) opowiedzieć o swoich problemach. W rezultacie odpowiedzi uczniów utworzyły bardzo emocjonalny komunikat, który powstawał całkowicie transparentnie i na żywo.