Komplementarność pytań: Projekt publikacji dedykowanej określonemu odbiorcy – Biblia dla seniorów
Studenci podczas tego ćwiczenia mierzą się z zadaniem wymyślenia i wykonania fragmentu bardzo złożonej pod względem treści i struktury publikacji jaką jest Biblia.
W zadaniu na Sześcioboku miejsce odbiorcy przypada seniorowi. Ta sytuacja świetnie podkreśla operacyjną wartość narzędzia – pytanie dla kogo? stanowi punkt startowy do uruchamiania kolejnych pytań i uzupełniania odpowiedziami. Im więcej wiemy na temat seniora, któremu dedykujemy książkę, tym łatwiej będzie nam doprecyzować pozostałe założenia. Warto podkreślić, że celem działania nie jest zaprojektowanie książki – artefaktu (temat – co?), ale sprzyjających warunków jej odbioru określonemu czytelnikowi (cel – po co?) (Rysunek 7 i 8.). Takie podejście pozwala na całościowe i systemowe spojrzenie na kontekst użycia projektu. W tym przypadku determinujące są warunki recepcji, możliwe dysfunkcje wzroku – tak dopracowana charakterystyka posłuży wskazaniu specyficznego kontekstu i sposobu czytania (gdzie i kiedy?). Na sposób odbioru dzieła niewątpliwy wpływ będą miały wykształcenie i otoczenie (rodzina, najbliżsi, opiekunowie), co za tym idzie wskazanie kanału komunikacyjnego, czyli określenie, w jaki sposób nasz odbiorca będzie miał szansę zetknąć się z projektem (którędy?). Gdzie przebywa, z kim o tym rozmawia, lub gdzie będzie miał szansę go znaleźć. [1]
Ze względu na różne metody pracy z Biblią (czytanie ciągłe, wyrywkowe, kontemplacyjne, medytacyjne etc.), można rozważać wiele rozwiązań projektowych (forma – jak?). (Rysunek 9.) Z jednej strony, czy publikacja drukowana, przez wzgląd na wymogi odbiorcy, powinna być podzielona na części, skoro osoba czytająca może potrzebować szybkiej nawigacji i nie będzie chciała sięgać do osobnych tomów? Z drugiej, czy czytając na przykład w łóżku będzie wygodnie trzymać ogromną księgę (a taka pewnie będzie, z uwagi na dobrane parametry typograficzne – odpowiednio duży stopień pisma, marginesy etc.)? Opracowanie założeń wymaga wielu kompromisów i zgody na ograniczenia. Sześciobok ma nam pomóc wskazać najlepiej skorelowane z wszystkimi pytaniami rozwiązanie, które zapewni komfortowe przyswajanie tekstu czytelnikowi w określonych warunkach.
Przykład pytania wiodącego – kanał komunikacyjny (którędy?): Paradoks zielonego miasta – wizualizacja danych jako narzędzie badawcze.
Zestawy narzędziowe składające się z zestawu pytań w zasadzie nie są niczym nowym. Problem polega na tym, że żaden z istniejących modeli testowanych przez nas przy okazji przeprowadzania procesu projektowego nie był wyczerpujący. Brakowało pytania o tzw. punkt styku projektu z odbiorcą. Pytanie którędy? wymaga przewidywania, co stanie się z produktem po jego wdrożeniu, jak zostanie udostępniony, jak będzie prezentowany i w jaki sposób odbiorca będzie miał szansę się o nim dowiedzieć?
Podczas spotkania warsztatowego w katowickim Medialabie uczestnicy pochylili się nad tematem zieleni miejskiej. Analiza i wizualizacja danych służyła jako narzędzie w identyfikacji najbardziej dotkliwych potrzeb, następnie przy pomocy Sześcioboku opracowano koncepcje rozwiązań problemu dostępności do zieleni w mieście. Proponowane rozwiązania opierały się głównie o inicjatywy miejskie, produkty skierowane do konkretnych grup odbiorców (aplikacje) i usługi (gry miejskie). Uczestnicy nie mieli trudności ze zidentyfikowaniem potrzeb odbiorców oraz określeniem celu powstania projektu. Problem pozostawał w sposobie dotarcia do potencjalnych użytkowników. Jak zachęcić rodziców, żeby zabrali ze sobą dzieci do parku na wydarzenie? Jak dotrzeć do seniora, który nie korzysta z portalu społecznościowego? Wreszcie, jak przekonać decydentów o słuszności podejmowanych inicjatyw i zapewnić sobie ich poparcie i dofinansowanie?
Produkt, nawet najlepiej zaplanowany, bez uwzględnienia odpowiedniego kanału komunikacyjnego, może ponieść fiasko. W większości z wyżej wymienionych przypadków ulotka, plakat, czy sieć społecznościowa (które jako pierwsze przychodzą do głowy) nie spełniałyby swojej funkcji. Dlatego w wielu rozwiązaniach najskuteczniejszym kanałem dla komunikatu o problemie zieleni okazały się być niekoniecznie popularne nośniki informacji, ale osoby, instytucje (np. organizacje NGO), w których zmotywowani aktywiści podjęliby się rozszerzenia informacji na dany temat. Najciekawszym wnioskiem wynikający z opisywania Sześcioboku na warsztatach Medialabu było wskazanie, że każda sytuacja wymaga czujnie opracowanego kontekstu użycia produktu, który jest zdeterminowany jednym z pytań. Określa go specyfika potencjalnego użytkownika i wyobrażenie ścieżki, którą ma on przebyć, docierając do produktu, aby następnie z niego skorzystać.
Definiowanie celu projektu (po co?): Warsztaty Medialab Katowice dla studentów kultur mediów Uniwersytetu Śląskiego.
Prostota systemu pytanie – odpowiedź stanowi o użyteczności Sześcioboku jako narzędzia. Należy jednak zaznaczyć, że model Sześcioboku nie jest jednowymiarowy, szczególnie w odniesieniu do pytania o cel projektu (po co?).
Cel to pożądany stan rzeczy lub efekt, który chcemy uzyskać podejmując świadomie działanie. Podczas warsztatów organizowanych przez Medialab Katowice dla studentów kultur mediów Uniwersytetu Śląskiego pretekstem do pracy było przyjęcie w 2015 roku Katowic do sieci Miast Kreatywnych UNESCO jako Miasto Muzyki. Uczestnicy mieli za zadanie odnieść się do działalności sekcji UNESCO powstałej w strukturach Instytucji Kultury – Katowice, Miasto Ogrodów, zdiagnozować potencjalne problemy i wypracować rozwiązanie. Po wstępnym rozeznaniu (desk research) i burzy mózgów większość uczestników zdecydowała się zająć zmianą wizerunku sekcji. Na tym etapie cel został sformułowany następująco: Jak sprawić, żeby mieszkańcy miasta dostrzegali korzyści płynące z nadania Katowicom tytułu Miasta Muzyki? Odpowiedzi na pozostałe pytania opisane na Sześcioboku wymusiły na uczestnikach potrzebę doprecyzowanie celu np. ze względu na specyficzną grupę odbiorców. Nie oznacza to, że uczestnicy źle sformułowali odpowiedź na pytania po co? Na początku procesu. Taki rozwój sytuacji wynika z wielowymiarowości pytania o cel, który możemy definiować zarówno na poziomie strategicznym, jak i operacyjnym. Cel strategiczny określa efekt finalny zamierzonych działań, natomiast cel operacyjny wyznacza zakończenie jednego z etapów procesu, który dopiero w całości ma doprowadzić do zrealizowania finalnego efektu.
Uczestnicy wskazywali, że celem operacyjnym może być np. Budowanie świadomości mieszkańców dotyczącej działalności sekcji w ich najbliższej okolicy.
Sześciobok jako narzędzie weryfikacji pomysłów: Akademia miasta. Prototyp – kurs dla artystów i animatorów miasta (Fundacja Malta, Poznań).
Organizatorzy Akademii Miasta przyjęli formułę spotkań warsztatowych, na których dwudziestopięcio osobowa grup uczestników zajmowała się prototypowaniem i testowaniem rozwiązań pod okiem specjalistów z wybranego obszaru. Celem było stworzenie społeczno-artystycznych projektów kierowanych do mieszkańców Poznania.
Warsztaty pt. Wizualizacja (danych) jako narzędzia badawcze odbyły się podczas trzeciego z czterech zaplanowanych zjazdów. Była to sytuacja szczególna w kontekście wykorzystania Sześcioboku jako narzędzia pracy zespołowej, ponieważ został on użyty do weryfikacji już istniejących koncepcji rozwiązań. System komplementarnych pytań pomógł uczestnikom warsztatów zidentyfikować te obszary ich projektów, które do tej pory opisywali przy pomocy zaimków nieokreślonych (np. coś, dla kogoś, po coś) zastępując nimi nazwę właściwego obiektu lub faktu. Odpowiedzi na pytania opisane na Sześcioboku muszą być precyzyjne i komplementarne wobec siebie. Wymaga to od członków zespołów projektowego konkretyzacji pomysłów i poszukiwania właściwych odpowiedzi, czyli takich, które razem tworzą logiczną całość. Czasami odpowiedzi, poprzez wzajemną zależność wymagają redefiniowania w trakcie procesu pracy. Dodatkowa wartość płynąca z wykorzystania narzędzia to pewność, że wszyscy członkowie zespołu projektowego w sposób identyczny określają i rozumieją podstawowe założenia projektowe.
